ضربه ابن ملجم

ضربه ابن ملجم

شهادت در محراب عبادت

جنگ نهروان پایان یافت وعلى علیه السلام به کوفه مراجعت فرمود، ولى عده‏اى از خوارج که در نهروان توبه کرده بودند دوباره زمزمه مخالفت‏سردادند وبناى فتنه وآشوب گذاشتند.

على علیه السلام براى آنان پیام فرستاد وآنان را به آرامش دعوت کرد واز مخالفت‏با حکومت‏برحذر داشت، ولى چون از هدایت ایشان ناامید شد با قدرت آن گروه ماجراجو وطغیانگر راتار ومار کرد ودر نتیجه برخى از آنان کشته وزخمى شدند وعده‏اى هم پا به فرار گذاشتند. یکى از فراریان خوارج، عبدالرحمان بن ملجم از قبیله مراد بود که به مکه گریخت.

.........

فراریان خوارج مکه را مرکز عملیات خود قرار دادند وسه تن از آنان به نامهاى عبدالرحمان بن ملجم مرادى وبرک بن عبد الله وعمرو بن بکر تمیمى ⁽²⁾ در یکى از شبها گرد هم آمدند و اوضاع آن روز وخونریزیها وجنگهاى داخلى را بررسى کردند و از نهروان وکشتگان خود یاد کردند وسرانجام به این نتیجه رسیدند که باعث این خونریزى وبرادر کشى على علیه السلام ومعاویه وعمروعاص هستند واگر این سه نفر از میان برداشته شوند مسلمانان تکلیف خود را خواهند دانست وبه میل خود خلیفه‏اى انتخاب خواهند کرد. پس این سه نفر با هم پیمان بستند وآن را به سوگند مؤکد کردند که هر یک از آنان متعهد کشتن یکى از سه نفر گردد.

ابن ملجم متعهد قتل على علیه السلام شد وعمرو بن بکر عهده‏دار کشتن عمروعاص گردید وبرک بن عبدالله نیز قتل معاویه را به عهده گرفت . ⁽³⁾ نقشه این توطئه به طور محرمانه در مکه کشیده شد وبراى اینکه هر سه نفر در یک وقت هدف خود را عملى سازند، شب نوزدهم ماه مبارک رمضان را تعیین کردند وهر یک براى انجام ماموریت‏خود به سوى شهر مورد نظر خود حرکت کرد. عمروبن بکر براى کشتن عمروعاص به مصر رفت وبرک بن عبد الله براى قتل معاویه به سوى شام حرکت کرد وابن ملجم نیز راهى کوفه شد. ⁽⁴⁾

برک بن عبدالله در شام به مسجد رفت ودر شب موعود در صف اول به نماز ایستاد ودر حالى که معاویه سر به سجده داشت‏با شمشیر به او حمله کرد ولى، در اثر اضطراب روحى ودستپاچگى، شمشیر او به خطا رفت وبه جاى سر بر ران معاویه فرود آمد ومعاویه زخم شدیدى برداشت. او را فورا به خانه‏اش منتقل کردند وبسترى شد. وقتى ضارب را در پیش او حاضر کردند معاویه از او پرسید:چگونه بر این کار جرات کردى؟ گفت:امیر مرا معاف دارد تا مژده‏اى به او بدهم. معاویه گفت:مژده تو چیست؟ برک گفت: على را امشب یکى از همدستهاى من کشته است واگر باور ندارى مرا توقیف کن تا خبر آن به تو برسد، واگر کشته نشده باشد من تعهد مى کنم که بروم واو را بکشم وباز نزد تو آیم. معاویه او را تا رسیدن خبر قتل على علیه السلام نگه داشت وچون خبر مسلم شد او را رها کرد وبنابه نقل دیگر همان وقت او را به قتل رساند. ⁽⁵⁾

طبیبان چون زخم معاویه را معاینه کردند گفتند:اگر امیر اولادى نخواهد مى توان با دوا معالجه کرد وگرنه محل زخم باید با آتش داغ شود.معاویه از داغ کردن با آتش ترسید وبه قطع نسل راضى شد وگفت: یزید وعبدالله براى من کافى هستند. ⁽⁶⁾

عمرو بن بکر نیز در همان شب در مصر به مسجد رفت ودر صف اول به نماز ایستاد . از قضا در آن شب عمروعاص راتب شدیدى عارض شده بود که از التهاب وکسالت آن نتوانسته بود به مسجد برود وخارجة بن حنیفه(حذافه) ⁽⁷⁾ را براى اداى نماز به مسجد فرستاده بود وعمرو بن بکر او را به جاى عمروعاص کشت وچون جریان را دانست گفت:«اردت عمرا واراد الله خارجة‏» ⁽⁸⁾ . یعنى: من کشتن عمرو را خواستم و خدا کشتن خارجه را.

اما عبد الرحمان بن ملجم مرادى در روز بیستم ماه شعبان سال 40 هجرى به کوفه آمد. گویند چون على علیه السلام از آمدنش با خبر شد فرمود: آیا رسید؟ همانا جز آن چیزى بر عهده من نمانده واکنون هنگام آن است.

ابن ملجم در خانه اشعث‏بن قیس فرود آمد ویک ماه در خانه او ماند وهر روز، با تیز کردن شمشیر خود را آماده مى کرد. ⁽⁹⁾ در آنجا با دخترى به نام قطام، که او نیز از خوارج بود، مواجه شد وعاشق او گردید. طبق نقل مسعودى، قطام دختر عموى ابن ملجم بود وپدر وبرادرش در واقعه نهروان کشته شده بودند. قطام از زیباترین دختران کوفه بود وچون ابن ملجم او را دید همه چیز را فراموش کرد ورسما از وى خواستگارى نمود. ⁽¹⁰⁾

قطام گفت:من با کمال میل تو را به همسرى خود مى پذیرم مشروط بر اینکه مهریه مرا مطابق میل من قرار دهى. عبدالرحمان گفت:بگو بدانم مقصودت چیست؟

قطام که عاشق را تسلیم دید، مهر را سنگین کرد وگفت:سه هزار درهم ویک غلام ویک کنیز وقتل على بن ابى طالب.

ابن ملجم: تصور نمى کنم مرا بخواهى وآن وقت قتل على را به من پیشنهاد کنى!

قطام: تو سعى کن او را غافلگیر کنى. در آن صورت، اگر او را بکشى هر دو انتقام خود را گرفته‏ایم وروزگار خوشى خواهیم داشت واگر در این راه کشته شوى جزاى اخروى وآنچه خداوند براى تو ذخیره کرده است از نعمتهاى این جهان بهتر وپایدارتر است.

ابن ملجم:بدان که من جز براى این کار به کوفه نیامده‏ام. ⁽¹¹⁾

شاعر در باره مهریه قطام گفته است:

فلم ار مهرا ساقه ذو سماحة ثلاثة آلاف و عبد وقینة فلامهر اعلى من علی و ان علا کمهر قطام من فصیح واعجم وقتل علی بالحسام المصمم ولا قتل الا دون قتل ابن ملجم ⁽¹²⁾

من ندیدم مهرى را که صاحب کرمى، اعم از عرب وعجم، آن را عهده دار شود مثل مهر قطام وآن عبارت بود از سه هزار درهم ویک غلام ویک کنیز و قتل على بن ابى طالب‏علیه السلام به تیغ تیز برنده.وهیچ مهرى گرانتر از على‏علیه السلام نیست هرچند گرانمایه باشد وهیچ جنایتى بدتر از جنایت ابن ملجم نخواهد بود.

قطام گفت:من جمعى را از قبیله خود با تو همراه مى کنم که تو را در این باره یارى دهند وهمین کار راهم کرد ومرد دیگرى از خارجیان کوفه به نام وردان بن مجالد از همان قبیله تیم الرباب را با وى همراه ساخت.

ابن ملجم که مصمم به قتل على علیه السلام بود با یکى از خوارج به نام شبیب بن بجره که از قبیله اشجع بود ملاقات کرد وبه او گفت: آیا طالب شرف دنیا وآخرت هستى؟!پرسید: منظورت چیست؟گفت: به من در قتل على بن ابى طالب کمک کن. شبیب گفت: مادرت به عزایت‏بنشیند، مگر تو از خدمات وسوابق وفداکاریهاى على در زمان پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم اطلاع ندارى؟

ابن ملجم گفت:واى بر تو، مگر نمى دانى که او قائل به حکمیت مردم در کلام خدا شد وبرادران نمازگزار ما را به قتل رساند؟ بنابراین، به انتقام برادران دینى خود، او را خواهیم کشت. ⁽¹³⁾

شبیب پذیرفت وابن ملجم شمشیرى تهیه کرد وآن را با زهرى مهلک آب داد وسپس در موعد مقرر به مسجد کوفه آمد.

آن دو در آنجا با قطام، که در روز جمعه سیزدهم ماه رمضان معتکف بود، ملاقات کردند و او به آن دو گفت که مجاشع بن وردان بن علقمه نیز داوطلب شده است که با آنان همکارى کند. چون هنگام عمل فرا رسید قطام سرهاى آنان را با دستمالهاى حریر بست وهر سه شمشیرهاى خود را به دست گرفتند وشب را با کسانى که در مسجد مى ماندند به سر بردند ودر مقابل یکى از درهاى مسجد که معروف به «باب السده‏» بود نشستند. ⁽¹⁴⁾

کتاب: فروغ ولایت ص 769 تا 773  نویسنده: جعفر سبحانى  فصل سوم: آخرین برگ از زندگى حضرت على (ع)

پى‏نوشتها:

1- دینورى در الاخبار الطوال (ص‏213) نام برک بن عبد الله را نزال بن عامر ونام عمرو بن بکر را عبد الله بن مالک صیداوى نوشته است ومسعودى در مروج الذهب (ج‏2، ص‏423) برک بن عبد الله را حجاج بن عبد الله صریمى ملقب به برک وعمرو بن بکر را زادویه نوشته است.

2- دینورى در الاخبار الطوال (ص‏213) نام برک بن عبد الله را نزال بن عامر ونام عمرو بن بکر را عبد الله بن مالک صیداوى نوشته است ومسعودى در مروج الذهب (ج‏2، ص‏423) برک بن عبد الله را حجاج بن عبد الله صریمى ملقب به برک وعمرو بن بکر را زادویه نوشته است.

3- مقاتل الطالبیین، ص‏29; الامامة والسیاسة، ج‏1، ص‏137.

4- تاریخ طبرى ، ج‏6، ص‏83; کامل ابن اثیر، ج‏3، ص 195; روضة الواعظین، ج‏1، ص 161.

5- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج‏6، ص 114.

6- مقاتل الطالبیین، ص 30; شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج‏6، ص‏113.

7- تاریخ یعقوبى، ج‏2، ص 212.

8- همان، ج‏2، ص 312.

9- همان، ج‏2، ص 312.

10- مروج الذهب، ج‏2، ص‏423.

11- الاخبار الطوال، ص‏213، مروج الذهب، ج‏2، ص‏423.

12- الاخبار الطوال، ص 214، کشف الغمة ، ج‏1، ص 582; مقاتل الطالبیین، ص‏37.مسعودى در مروج الذهب(ج‏2، ص 424) دو بیت اخیر را به ابن ملجم نسبت داده است.

13- کشف الغمة، ج‏1، ص 571.

14- مروج الذهب، ج‏2، ص 424، تاریخ طبرى، ج‏6، ص‏83; شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج‏6، ص 115; کامل ابن اثیر، ج‏3، ص 195; مقاتل الطالبیین، ص 32; البدایة والنهایة، ج‏7، ص 325; الاستیعاب، ج‏2، ص 282; روضة الواعظین، ج‏1، ص 161.