اجماع

اجماع یعنی چه و اختلاف شیعه و سنی در اجماع چیست ؟

اجماع: این واژه در لغت به معنی عزم و قصدمقرون به تصمیم و یا به معنی اتفاق است. و در اصطلاح: بمعنای اتفاق خاص است، یعنی اتفاق صاحب‏نظران شرعی در حکمی میباشد. دانشمندان اصول اهل سنت، اجماع را یکی از ادلّه اربعه (کتاب، سنّت، عقل، اجماع) در استنباط احکام شرعی میدانند.

اصولیون شیعه نیز اجماع را از جهت شکلی یکی از ادلّه اربعه میدانند؛ اما اجماع را دلیل مستقل در مقابل کتاب و سنّت نمیدانند. اعتبار اجماع را به جهت کاشفیت از سنّت قبول دارند، اگر اجماع کاشف از قول معصوم باشد حجّت است. لذا حجّیت اجماع در حقیقت در کاشفیت قول معصوم است. از نظرگاه شیعه قول معصوم اگر در بین افراد قلیل هم بدست بیآید اجماع تحقق یافته است؛ اما اگر جمع‏کثیری که در بین آنها معصوم و قول او نباشد اجماع تحقق نمییابد هر چند که به این جمع از نظر اصطلاحی اجماع اطلاق شود.

و نقطه اختلاف در اجماع بین تسنن و تشیع نیز در این میباشد؛ اهل تسنن میگویند اگر جمیع امت یا جمیع علمای هر عصری یا حتی همه بزرگان مسلمین (اهل حل و عقد) و یا تنها شهر مدینه و مکه بر یک مسأله‏ای اجماع کنند حجت است. به نظر اهل سنت نفس اتفاق مسلمین حجت است ولی در دیدگاه شیعه در صورت کشف نظر معصوم حجت است. ولی چنانکه توضیح در بالا آمد حجّیت اجماع در نزد تشیع در کمیت افراد نیست. آنچه پیش شیعه مهم است در حجیت و عصمت اجماع، قول معصوم است که باید از اجماع کشف شود. در حقیقت اهل سنت با این تعریف‏های خود میخواهد به قضیّه سقیفه بنی ساعده که منجر به خلافت ابوبکر شد، وجه شرعی بدهند. هر چند که با تعریف خودشان به اجماع نیز، به جریان سقیفه بنی ساعده اشکال وارد است؛ چرا که همه مسلمین و یا همه صحابه و صاحب نظران در آن شرکت نکرده بودند. و اضافه بر آن تعریف‏هایی که برای اجماع کرده‏اند و مستنداتی که از کتاب و سنّت و عقل در تأیید حجیّت اجماع بکار برده‏اند قابل خدشه است. در کتب مربوط در این باره بصورت مبسوط و مفصل بحث شده است. برای آگاهی بیشتر در این زمینه ر.ک: 1. اصول فقه / علامه محمدرضا مظفر / جلد 2 / مباحث حجت بحث اجماع (به طور مفصل به بحث پرداخته است) 2. آشنایی با علوم اسلامی بخش اصول فقه شهید مطهری (به طور اختصار به این بحث پرداخته است)