امام على (ع) و خلفا به نگاهى دیگر
اگر این سخن درست باشد که در حیات رسول خدا (ص) دو جریان سیاسى مختلف در میان مهاجران وجود داشته و کسانى براى به دست آوردن خلافت تلاش مى کرده اند باید پذیرفت که میان امام و شیخین از همان زمان مناسبات خوبى نبوده است. در اخبار سیره چیزى که شاهد نزاع اینان باشد دیده نشده, اما هیچ خاطره اى نیز که رفاقت اینها را به یکدیگر نشان دهد وجود ندارد. دشمنیهاى عایشه با امام على (ع) که به اعتراف خودش از همان زمان پیامبر (ص) وجود داشته مى تواند شاهدى بر اختلاف آل ابى بکر با آل على تلقى شود گفته اند زمانى که فاطمه (ص) رحلت, کرد, همه زنان پیامبر (ص) در عزاى بنى هاشم شرکت کردند, اما عایشه خود را به مریضى زده و نیامد و حتى براى على (ع) چیزى نقل کردند که گویا عایشه اظهار سرور کرده بود .(1) هر چه بود, بلافاصله پس از خلافت ابوبکر, و اصرار امام در اثبات حقانیت خود نسبت به خلافت, سبب بروز مشکلاتى در روابط آنان شد.
ادامه مطلب ...زندگانى امام علی (ع) در زمان خلفا از منظر علامه عسکری
براى شناخت نقش حضرت على (ع) و خدمات ایشان به اسلام لازم است ماجراى سقیفه را عمیقاً مطالعه کنیم
1.طرح به حکومت رسیدن خلفا در زمان جبات پیامبر (ص) ریخته شده بود. در تاریخ آمده است که عمر در زمان جاهلیت در سفرى به شام به دیر راهبى پناهنده شد. راهب بر مبناى مدارک و اطلاعاتى که داشت به او گفت شما به حکومت مى رسى و از او خواست که وقتى حاکم شد آن دیر و حوالى آنرا خراب نکند و بهمان حالت باقى بگذارد.2 موئید دیگر واقعه اى است که در سوره تحریم به آن اشاره شده است در آیه 3 و 4 چنین مى خوانیم: ((واذ اسرا النبى الى بعض ازواجه حدیثاً فلما نبا…ت به واظهره الله علیه عرف بعضه و اعرض عن بعض فما نبا…ها به قالت من انباک هذا قال نبا…نى العلیم الخبیر (3) ان تتوبا الى الله فقد صغت قلوبکما و ان تظاهرا علیه فان الله هو مولیه و جبریل و صالح الموئمنین و الملائکة بعد ذلک ظهیر(4))).
(آنگاه که پیامبر (ص) رازى را به بعضى از زنان خویش در میان گذارد آن زن, آن راز را به دیگرى خبر داد و راز را نگه نداشت. پس خداوند پیامبر (ص) را بر این جریان آگاه ساخت ـ پیامبر (ص) نیز بعضى از آنرا مطرح کرد و بعضى را بیان نکرد. آن به پیامبر (ص) گفت: چه کسى تو را آگاه ساخت. پیامبر (ص) فرمود: خداوند دانا مرا خبر داد. اى دو زن بسوى خدا توبه کنید که دل شما از حق برگشته و اگر بر پیامبر چیرگى جوئید همانا خدا و جبرئیل و موئمنان شایسته و فرشتگان دوست و پشتیبان او هستند).
.........................
رفع نیازهاى علمى عثمان و معاویه
کمکهاى علمى و فکرى امام (ع ) به خلفا به دوران خلافت ابوبکر و عمر منحصرنبود, بلکه وى به عنوان سرپرست و حامى و دلسوز دین , نیازهاى علمى و سیاسى اسلام و مسلمانان را در دوره هاى مختلف خلافت برطرف مى کرد. ازجمله , خلیفهء سوم نیز پیوسته از افکار بلند و راهنماییهاى داهیانه على (ع ) بهره مى برد.
........................ادامه
حضرت على (ع ) و مشکلات سیاسى خلیفهء اول
معرفیهاى جامع پیامبر گرامى (ص ) از امیر مؤمنان (ع ) در حضور صحابه و یاران خود سبب شد که على (ع ) پس ازدرگذشت پیامبر (ص ) مرجع فکرى و علمى امت شناخته شود. حتى گروهى که پس از رحلت پیامبر, على (ع ) را ازصحنهء خلافت کنار گذاشتند, در مشکلات علمى و عقیدتى و حتى سیاسى , دست نیاز به سوى آن حضرت دراز کرده ,از او کمک مى گرفتند.
استمداد خلفا از امام (ع ) از مسائل مسلم تاریخى است که با انبوهى از مدارک قطعى همراه است و هیچ فردمنصفى نمى تواند آن را انکار کند. و این خود حاکى است که على (ع ) اعم امت به کتاب وسنت و اصول و فروع ومصالح سیاسى اسلام بود. فقط نویسندهء کتاب <الوشیعه > این حقیقت تاریخى را با کنایه و اشاره انکار کرده , خلیفهء دوم را, بر خلاف دهها مدارک تاریخى , افقه و اعلم صحابه خوانده است .(1)
ما فعلاً با این سخن کارى نداریم , زیرا موارد فراوانى که خلیفهء دوم در آنها دست نیاز به سوى على (ع ) دراز کرده درتاریخ ضبط شده است که مى تواند پاسخگوى این پندار بى پایه باشد. پس چه بهتر که به جاى پاسخگویى , مواردى ازاستمدادهاى علمى و سیاسى هر یک از خلفا از امیرالمؤمنین (ع ) را یادآور شویم .
مطالب زیر را در ادامه مطلب بخوانید:
حضرت على (ع ) و مشکلات علمى و سیاسى ابوبکر
جنگ با رومیان
مناظره با دانشمندان بزرگ یهود
داورى حضرت على (ع ) دربارهء یک مرد شرابخوار
حضرت على (ع ) و مشاوره هاى سیاسى خلیفهء دوم
مشورت در فتح بیت المقدس
تعیین مبدأ تاریخ اسلام
حضرت على (ع ) یگانه مرجع فتوا در عصر خلیفهء دوم
ادامه مطلب ...حضرت على (ع ) و شورا
انتخاب خلفا پس از درگذشت رسول اکرم (ص ) به یک منوال نبود, بلکه هر یک از خلفاى سه گانه به گونه خاصى انتخاب شدند. مثلاً ابوبکر از طریق انصار, که گروه زیادى از آنان در سقیفهء بنى ساعده گرد آمده بودند انتخاب شد وسپس بیعت مهاجران به جبر یا اختیار به آن ضمیمه گردید. عمر از طرف شخص ابوبکر براى پیشوایى برگزیده شد وعثمان از طریق شوراى شش نفرى , که اعضار آن را خلیفهء دوم تعیین کرده بود, انتخاب شد.
این گوناگونى در شیوهء انتخاب گواه آن است که خلافت امرى انتخابى نبود و دربارهء گزینش امام به وسیلهء مردم دستورى از پیامبر (ص ) نرسیده بود, و گرنه معنى نداشت که پس از درگذشت رسول اکرم (ص ) خلفاى وى به طرق مختلف , که هیچ یک به دیگرى شباهت نداشت , انتخاب شوند و دستور پیامبر نادیده گرفته شود و همهء مردم مهرخاموشى بر لب نهند و بر روش گزینش اعتراض نکنند.
این تفاوت گواه آن است که مقام امامت و رهبرى در اسلام , یک منصب انتصابى از جانب خداست . ولى متأسفانه سران آن قوم در این مورد, همچون دهها مورد دیگر, نص پیامبر (ص ) نادیده گرفتند و مردم را به گزینش پیشوا از طریق امت سوق دادند, و چون گزینش رهبر از طریق مردم امر کاملاً نوى بود و گردانندگان صحنه در این زمینه سابقه اى نداشتند, گزینش رهبر به صورتهاى مختلف انجام گرفت .
........
ادامه مطلب ...نحوهء بیعت گرفتن از حضرت على (ع )
این بخش از تاریخ اسلام از دردناکترین و تلخترین بخشهاى آن است که دلهاى بیدار و آگاه را سخت به درد مى آوردو مى سوزاند. این قسمت از تاریه در کتابهاى دانشمندان اهل تسنن به صورت کوتاه و فشرده و در کتابهاى علماى شیعه به صورت گسترده نوشته شده است . شاید در میان خوانندگان گرامى کسانى باشند که بخواهند ماجراى تجاوز به خانه ءوحى را از بزان محدثان و تاریخ نویسان اهل تسنن بشنوند. از این جهت , این بخش را به اتکاى مدارک و مصادر آنان مى نویسیم تا افراد شکاک و دیر باور نیز این وقایع تلخ را باور کند. در این مقاله , ترجمهء آنچه را که مورخ شهیر ابن قتیبه دینورى در کتاب <الامامة و السیاسة> آورده است نقل مى کنیم و تجزیه و تحلیل این بخش را به بعد وا مى گذاریم .
نویشندگان اهل تسنن اتفاق نظر دارند که هنوز مدتى از بیعت سقیفه نگذشته بود که دستگاه خلافت تصمیم گرفت که از حضرت على (ع ) و عباس و زبیر و سایر بنى هاشم نسبت به خلافت ابوبکر اخذ بیعت کند تا خلافت وى رنگ اتحاد و اتفاق به خود بگیرد و در نتیجه هر نوع مانع و مخالف از سر راه خلافت برداشته شود.
............
خلافت خلفا و منطق امیرالمؤمنین (ع )
دانشمندان محقق از اهل تسنن که شروحى بر نهج البلاغه نوشته اند, بیانات امام (ع ) را دربارهء شایستگى خویش به خلافت , یکى پس از دیگرى , مورد بررسى قرار داده , از مجموع آنها چنین نتیجه گرفته اند که هدف امام از این بیانات اثبات شایستگى خود به خلافت است بدون اینکه از جانب پیامبر (ص ) نصى بر خلافت او در میان باشد. به بیان دیگر, چون حضرت على (ع ) از نظر قرابت و خویشاوندى , پیوند نزدیکترى با رسول خدا (ص ) داشت و از نظر علم ودانش از همه بالاتر بود و در رعایت عدالت و اطلاع از سیاست و کشور دارى سرآمد همهء یاران پیامبر (ص ) به شمارمى رفت , ازاین جهت شایسته بود که امت او را براى خلافت برگزینند, ولى چون سران امت غیر او را برگزیدند امام زبان به تظلم و شکایت گشوده است که : من بر خلافت و ولایت از دیگران شایسته ترم !
حقى که امام (ع ) در بیانات خود از آن یاد مى کند و مى گوید از روزى که رسول خدا (ص ) درگذشت او را از آن محروم کرداند حق شرعى نیست که از جانب صاحب شریعت به او داده شده باشد و مقدم داشتن دیگران بر او یک نوع مخالفت با دستور شرع به حساب آید, بلکه مقصود یک حق طبیعى است که بر هر کس لازم است که با وجود فردبرتر دیگرى را انتخاب نکند و زمام کار را به فرد داناتر و تواناتر و بصیرتر بسپارد; ولى هرگاه گروهى بنا به مصلحتى ازاین اصل پیروى نکنند و کار را به فردى که از نظر علم و قدرت و شرایط روحى و جسمى در مرتبهء نازلتر قرار داردواگذارند, سزاوار است که شخص برتر زبان به شکوا و گله بگشاید و بگوید:
<فوالله ما زلت مدفوعا عن حق مستاثراً على منذ قبض الله نبیه (ص ) حتى یوم الناس هذا>.(1)
..........
امام على(ع) و بیست و پنجسال سکوت ۲
یکى از ادوار شایسته بررسى و تامل در سیره امامان علیهمالسلام بررسى دورهبیست و پنجساله سکوت مولى على(ع) است. در این راستا باید به این سوالات پاسخگفت:
1- معناى سکوت چیست؟ آیا به معناى خانه نشینى و کنارهگیرى از همه خدماتاجتماعى و سیاسى است؟ و یا واژه سکوت مرادف با «آتش بس» و خوددارى از درگیرىبا دستگاه خلافت است؟
2- جایگاه سکوت از دیدگاه خود مولى چیست؟
3- فلسفه سکوت مولى على(ع) چه بوده است؟
4- فعالیتهاى سیاسى مولى على(ع) در این دوره بیست و پنجساله در چه زمینههایىبوده است.
پیش از آغاز بحث تذکر این نکته لازم است که ما در این بحث درصدد نگاهى کلى بهسیره سیاسى حضرت در این دوره هستیم و بر آن نیستیم تا جزئیات حوادثى که در ایندوره تحقق یافته و مواضع امام(ع) در این زمینهها را مورد بحث قرار دهیم.........
ادامه مطلب ...بیست و پنج سال سکوت ۱
بررسى حوادث عمدهء زندگانى امیرمؤمنان (ع ) تا روزى که پیامبر گرامى (ص ) در قید حیات بود به پایان رسید. هرچند در این بخش بررسى گسترده و پژوهش کامل انجام نگرفت و بسیارى از حوادث و رویدادهایى که امام (ع ) در این دوره با آنها روبرو بوده ولى از نظر اهمیت در درجهء دوم قرار داشته ناگفته ماند, اما رویدادهاى بزرگ که سازنده ءشخصیت امام یا بازگو کنندهء عظمت روح و استوارى ایمان آن حضرت بوده به ترتیب بیان شد و در خلال آن با فضایل انسانى و سجایاى اخلاقى وى تا حدى آشنا شدیم .
اکنون وقت آن است که در بخش دیگرى از زندگایت امام (ع ), که چهارمین بخش زندگانى آن حضرت است , به بررسى بپردازیم :